|
LỄ TRƯỞNG THÀNH CỦA NGƯỜI DÂN TỘC Ê ĐÊ
Mỗi một dân tộc đều có lịch sử hình
thành, phát triển theo thời gian, cùng với đó là những giá
trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy qua từng
thời kỳ lịch sử thăng trầm của mỗi vùng đất, buôn làng. Đối
với người Ê Đê từ bao đời nay các tập quán xã hội đã thấm
sâu vào đời sống tinh thần của mỗi đồng bào nơi đây.
Lễ cúng trưởng thành là một tập tục văn
hóa độc đáo lâu đời của đồng bào Êđê có ý nghĩa rất lớn
trong đời sống tinh thần của mỗi cá nhân và cộng đồng, nghi
lễ này đã tồn tại hàng trăm năm qua và là một trong những
nghi lễ truyền thống tiêu biểu của người Ê Đê
Đồng bào Ê Đê quan niệm, mỗi con người
muốn mạnh khỏe, yên ấm, thành đạt thì phải thực hiện các
nghi lễ với thần linh để mong sự phù hộ của thần linh, trong
đó lễ cúng trưởng thành là một nghi lễ rất quan trọng trong
đời người, khẳng định từ thời điểm này người đàn ông Ê Đê
được cộng đồng thừa nhận đã là người trưởng thành, có thể
gánh vác các công việc nặng nhọc của gia đình, của buôn làng.
Lễ cúng phải qua nhiều lần cúng với
nhiều lễ vật, nghi thức cúng mới được coi là người trưởng
thành, có thể gánh vác các công việc nặng nhọc của gia đình,
của buôn làng. Tiếng trống, tiếng cồng, chiêng vang lên, mọi
người trong bộ trang phục truyền thống cùng hát múa, trò
chuyện, chung vui bên những ché rượu cần, cầu mong chàng
trai có trí tuệ, lao động giỏi giang và luôn mạnh khỏe, bình
yên. Lễ cúng trưởng thành của người Ê Đê thể hiện tính cộng
đồng rất cao vì có sự tham gia, góp sức của cả buôn làng…
Theo phong tục truyền thống, người đàn
ông Ê-đê dù ở độ tuổi nào nhưng chưa làm lễ trưởng thành thì
vẫn chưa được công nhận là người lớn. Việc cúng này do cha,
mẹ sắm sửa, chuẩn bị làm lễ. Nếu cha, mẹ không có điều kiện
hoặc không còn, người thân trong gia đình có thể cúng thay.
Đối tượng : những người con trai tròn 30
tuổi ( có thể đã lập gia đình hoặc đang độc thân). Để tổ
chức lễ cúng trưởng thành, người Êđê phải chuẩn bị trong
một thời gian dài như sửa chữa nhà cửa, ủ rượu cần, chọn heo
đực thiến... và mời thầy cúng (già làng). Trong nhà sàn
chuẩn bị sẵn dàn chiêng 5, 1 cồng và 1 trống lớn.Đặc biệt là
những người có mối quan hệ thân thiết với người được làm lễ
trưởng thành phải tự tay làm một bình rượu cần để mang đến
làm quà vào ngày tổ chức buổi lễ , các chum rượu sẽ được cột
vào cột nhà hoặc cột tre được chủ nhà để giữa nhà sàn nơi
diễn ra buổi lễ.Theo thông lệ, tất cả mọi người trong buôn
sẽ cùng tới chung vui với gia đình có con đến tuổi trưởng
thành
Lễ cúng trưởng thành sẽ diễn ra trong ba
ngày hai đêm tại nhà sàn truyền thống của người ê đê và do
già làng chủ trì.
Ngày đầu tiên: Uống chén rượu đầu
 
Già làng mời chàng trai đứng trước
chum rượu to nhất trong nhà để nhận lời ban phước sau đó
chàng trai sẽ ăn 3 miếng thịt gà được đặt trong 3 cái bát
đồng khác nhau và uống cạn một chén rượu cần.
Cuối cùng già làng sẽ vừa nói lời linh thiêng bằng tiếng ê
đê cổ vừa bôi rượu cần vừa đeo chiếc vòng đồng do người thân
chuẩn bị sẵn vào tay người được làm lễ. Chiếc vòng đồng đeo
tay trong lễ cúng trưởng thành có ý nghĩa biểu tượng của
cuộc sống. Đó là khẳng định rằng, buôn làng đã trao cho
người đàn ông sức mạnh và có thể gánh vác công việc nặng
nhọc của gia đình, của buôn làng.
Ngày thứ hai: Thực thi các nghi lễ với thần linh
 
Từ sáng sớm, người
được cúng lễ trưởng thành phải đi ra bến nước của buôn mình
với trang phục truyền thống, Người dân trong làng sẽ mang
theo lễ vật để cúng thần nước (xôi, gà ,rượu …). Khi đến bến nước chàng trai rửa mặt trước sự
chứng giám của trời đất và thần bến nước cùng sự hiện diện
của bà con trong buôn Già làng sẽ nói câu thần chú lời thề
cho chàng trai và dùng ngọn cỏ lau để vẩy nước suối lên
người chàng trai. Việc làm này có ý nghĩa là tẩy rửa sạch
tội của người đó trong quá khứ.
Buổi tối: là cột mốc quan trọng nhất đánh giấu sự
trưởng thành
Chàng trai khoác lên mình bộ đồ truyền
thống ê đê và được người thân trong gia đình ( bố ,mẹ , chị
gái ,anh trai…..) choàng chéo chiếc khăn được lưu truyền của
gia đình lên phần hông. Mọi người sẽ đánh chiêng trống và
thổi sáo tạo nhịp điệu vừa linh thiêng vừa nhộn nhịp cho
buổi lễ , chàng trai phải đi khắp nhà theo nhịp chiêng , cứ
mỗi bước đi già làng sẽ bôi tro bếp và rượu cần lên mặt
chàng trai khi nào đi tới cửa chính thì kết thúc.
Ngày thứ 3 (ngày cuối cùng ):
Chàng trai uống với mọi
người một chén rượu cần và tham gia nhảy múa, ca hát ăn
mừng với mọi người trong buôn làng
cùng với tiếng trống, tiếng cồng, tiếng chiêng hòa quyện vào
nhau.
 
Ngày 4-9-2018 Lễ cúng trưởng thành của
người Êđê là một trong 8 di sản được Bộ VH-TT-DL công bố vào
Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định
số 3325/QĐ-BVHTTDL nhằm bảo tồn những giá trị văn hóa đặc
trưng của người Ê-đê. Đây là vinh dự lớn đối với cộng đồng
các dân tộc người Ê-đê nói chung.
Đây không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa tiêu biểu của tộc
người mà còn có giá trị đối với văn hóa cộng đồng và của cả
dân tộc Việt Nam.
Lễ cúng trưởng thành nói riêng cũng
như các nghi lễ vòng đời của người Ê Đê thể hiện sự kết nối
giữa gia đình và cộng đồng. Qua các nghi lễ này,
nhiều nét văn hóa đặc sắc,của người Ê Đê cả về vật thể, phi vật
thể được thể hiện như: tín ngưỡng thờ Giàng, Thần núi, Thần
sông; cúng bến nước, cúng đầu làng, cúng đeo vòng; văn hóa
cồng chiêng, ẩm thực, múa Chinh Krứ; trang phục quần, áo, mũ;
các dụng cụ âm nhạc như sáo, tù và; các vật dụng thể hiện
sức mạnh săn bắn như dao, khiel, bầu nước…
các phong tục, tập quán xã hội được duy trì, các trang phục
truyền thống được sử dụng một cách trân trọng, văn hóa cồng
chiêng cũng được thực hành cùng với các điệu nhảy, điệu múa
truyền thống tất cả đã tạo nên giá trị văn hóa đặc sắc của
người Ê Đê.
Lễ cúng
trưởng thành của người Ê đê mang một ý nghĩa tinh thần vô
cùng lớn. Nghi lễ này đã tồn tại hàng ngàn năm qua và là một
trong những nghi lễ truyền thông và tiêu biểu nhất của người
dân Ê đê. Hiện nay dưới
tác động của nhiều yếu tố như kinh tế, văn hóa, xã hội, đời
sống của người Ê Đê đã có nhiều thay đổi, lễ trưởng thành vì
thế cũng có sự biến đổi thích hợp trên những giá trị văn hóa
mới phù hợp với sự phát triển chung, phát huy những yếu tố
tích cực. Để bảo tồn nét văn hóa đặc sắc này,
các sở, ngành, địa phương liên quan tham mưu xây dựng kế
hoạch cụ thể
tuyên truyền, vận đồng đồng bào dân tộc Ê-đê thực hiện việc
bảo tồn và thực hành Lễ cúng trưởng thành, duy trì tổ chức
nghi lễ này trong các gia đình. Đồng thời, khuyến khích việc
truyền dạy cho đội ngũ kế cận thực hành di sản. Ngoài ra,
cũng vận động các nguồn lực xã hội hỗ trợ, tạo điều kiện tốt
nhất cho các địa phương tổ chức các hoạt động văn hóa, phát
huy tối đa nét văn hóa truyền thống của cộng đồng, góp phần
giữ gìn những bản sắc văn hóa của dân tộc trong quá trình
hội nhập và phát triển.
|
